آزمون خط زنی تولوز – پیرون
آزمون خط زنی تولوز – پیرون
اصول کلی در آزمون خط زنی این است که آزماینده بتواند، در میان تعدادی از علایم، علایم مورد نظر را با سرعت تشخیص دهد وروی هر یک از آن‌ها خط بکشد. آزمون خط زنی به این صورت هم می‌تواند باشد که یک صفحه روزنامه برداریم وتصمیم بگیریم که برخی حروف آن ،مثلا (م) ،(و) و(ن) را خط بزنیم. اولین کسی که این آزمون را مطرح کرد بوردون روانشناس فرانسوی بود به سال ۱۹۰۴ ، پیرون وتولوز ،دو روانشناس دیگر فرانسوی با الهام گرفتن از ابتکار بوردون پیشنهاد کردند که به جای حروف ، از علایم استفاده شود تا تداخل فرهنگی از بین برود هشت علامت مورد استفاده تولوز وپیرون آن‌هایی است که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. تغییرشکل‌های مختلف این آزمون در فرانسه وآمریکا، مخصوصاً در اوایل قرن بیستم ،به وجود آمده است. بعدها استفاده از آن حالت ثابت ویکنواخت پیدا کرده است در فرمول کلاسیک آن هزار علامت وجود دارد که به صورت کاملا تصادفی مخلوط شده ودر یک صفحه‌ی بزرگ به چاپ رسیده است در بالای صفحه، سه علامت وجود دارد که الگو به حساب می‌آید آزمودنی باید کلیه علایم شبیه به سه علامت بالای صفحه را هر چه سریع‌تر خط بزند مدت آزمایش ۱۰ دقیقه است در معیار اصلی عبارتند از :تعداد علایم درست خط خورده (سرعت ) ودرصد علایم غلط خط خورده یا فراموش شده (دقت).
هدف آزمون خط زنی تولوز – پیرون:
آزمون خط زنی یک آزمون کارآمدی است که در آن بازده آزمودنی اندازه گیری می‌شود از این نظر، آزمون خط زنی با آزمون‌های دیگر تفاوت ندارد وحتی از آزمون‌هایی که به عنوان آزمون هوش کلی وسایر استعدادها به کار می‌رود متمایز نیست. تمیز علایمی که باید خط زده شود ایجاب می‌کند که آزمون خط زنی از توانایی تجسم فضایی برخوردار باشد. بنابراین نتیجه‌ی بدست آمده بیش از هر چیز، استعداد آزمودنی برای درک سریع شکل‌ها را اندازه می‌گیرد.
سرعت یا دقت ؟
اگر شاخص‌های اصلی نمره گذاری یعنی سرعت ودقت را مورد بررسی قرار دهیم، متوجه خواهیم شد که نگرش آزمودنی در مقابل آزمون می‌تواند معنای نتایج را به طور بنیادی تغییر دهد. شاخص‌های سرعت بازده می‌توانند سطح رشدی آزمودنی را منعکس کنند، به شرط اینکه اختلال‌های رفتاری کاررا به‌طور قابل ملاحظه‌ای تند یا کند نکنند، مثلاً عقب مانده‌های ذهنی می‌توانند بازده قابل ملاحظه‌ای داشته باشند اما به قیمت خطاهای بیشتر. در مورد آزمایش شونده‌ای که هوش طبیعی دارد اما به صورت تکانشی عمل می‌کند همین حالت دیده می‌شود؛ زیرا برانگیختگی بیش از اندازه وهیجان، در پاسخگویی به این نوع آزمون‌ها اختلال به وجود می‌آورد. برعکس آزمودنی‌های مضطرب دقت زیادی نشان می‌دهند ودر نتیجه آهنگ کار کند می‌شود. در همه‌ی مواردی که سرعت ودقت با یکدیگر هماهنگی ندارند، نتیجه همراه با خطاست و باید به کمک آنچه از قبل از آزمودنی می‌دانیم روشن شود مثلاً اگر خطای آزمودنی ۵۰ درصد باشد، اولین سوالاتی که باید مطرح کنیم این است که آیا او آنچه را که می‌بایست انجام می‌داد فهمیده است؟ سوال دوم این خواهد بود که آیا آزمودنی اختلال سازگاری ندارد؟ زیرا برخی از افراد وقتی در مقابل کارهای ناشناخته قرارمی‌گیرند ومی‌خواهند آن‌ها را به بهترین وجه انجام دهند حالت هیجانی پیدا می‌کنند ودر نتیجه نمی‌توانند سرعت ودقت واقعی خود را نشان دهند روند کاراین افراد غیر طبیعی می‌شود وبا روند آن‌ها در موقعیت عادی هماهنگی نشان نمی‌دهند. همچنین احتمال دارد آزمودنی حواس پرتی داشته باشد وتحت تاثیر محرک‌های محیطی قرار گیرد. در این حالت، دقت آزمودنی متلاشی می‌شود واحتمال زیادی دارد که سایر نشانه‌ها نیز با بی‌دقتی همراه باشد؛ سرعت متوسط، خط زنی نامنظم، بی‌ثباتی رفتار به طورکلی افراد با استعداد صرف نظر از اینکه نوع آزمون ونگرش آن‌ها چه باشد، هم سرعت دارند وهم دقت.
روش آزمایش
آزماینده آزمون خط زنی را در اختیار آزمودنی می‌گذارد. پس از آنکه شیوه کار را کاملا برای آزمودنی توضیح داد از او می‌خواهد که از چپ به راست و از بالا به پایین هر چه سریع‌تر کلیه علایم مشابه به سه علامت بالای صفحه را خط بزند. مراحل آزمایش به ترتیب زیر پیش می‌رود:
۱- شروع کار: آزمودنی با علامت شروع کنید آزماینده، شروع می‌کند و به طورسریع کلیه علایم مشابه به سه علامت بالای صفحه را خط می‌زند. آزماینده در پایان سه دقیقه علامت ایست می‌دهد. آزمودنی بلافاصله توقف می‌کند و در نقطه‌ای که توقف کرده است یک × می‌گذارد.
۲- دو دقیقه استراحت: آزماینده از آزمودنی می‌خواهد که دو دقیقه استراحت کند ودرمدت استراحت آزمون موقتاً غیرفعال می‌شود تا آزمودنی علایم آن را نبیند. آزماينده یادآوری می‌کند که این عمل در همه مراحل استراحت باید تکرار شود.
۳- خط زنی در شرایط عادی: پس از دو دقیقه استراحت، آزمودنی، باز با فرمان آزماینده، آزمون را از نقطه‌ای که مانده بود شروع می‌کند و مثل مرحله اول کلیه علایم مشابه به سه علامت بالای صفحه را خط می‌زند. در پایان سه دقیقه باز با فرمان آزماینده توقف می‌کند و در نقطه‌ای که توقف کرده است یک × می‌گذارد.
۴- دو دقیقه استراحت
۵- خط زنی در شرایط کار مضاعف: پس از دو دقیقه استراحت، آزماینده به آزمودنی می‌گوید: باز هم باید همان کار را تکرار کنید. یعنی از آنجا که مانده‌اید شروع کنید و کلیه علایمی را که به سه علامت بالای صفحه شباهت دارند خط بزنید. فرق این مرحله با مراحل قبلی این است که، همزمان با خط زدن علایم، باید کار دیگری نیز انجام دهید و آن اینکه، از عددی که برای شما انتخاب می‌کنم، شروع کنید و در ذهن خود سه به سه بشمارید. مثلاً اگر من گفتم ۱۳، شما باید، در عین حال که علایم را خط می‌زنید، در ذهن خود بگویید: ۱۳، ۱۶، ۱۹، ۲۲، ۲۰، ۲۵، ۳۱، و...
یادتان باشد، همان‌طور که زیاد خط زدن، جا نینداختن و اشتباه خط نزدن علایم مهم است، زیاد شمردن، جا نینداختن و درست شمردن اعداد نیز مهم است. دو کار به یک اندازه اهمیت دارد. باید هر دو کار را خوب انجام دهید. باید هر چه بیشتر خط بزنید و هر چه بیشتر بشمارید.
پس از این توضیحات، آزماینده عددی انتخاب می‌کند که معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ است و از آزمودنی می‌خواهد که کار خود را شروع کند. در پایان سه دقیقه، آزمودنی با فرمان آزماینده، توقف می‌کند و در نقطه‌ای که به آنجا رسیده است یک ضربدر می‌گذارد و آخرین عدد را در حاشیه کاغذ (برگ آزمون) می‌نویسد.
۶- دو دقیقه استراحت
۷- خط زنی در شرایط عادی (مثل مرحله ۳)
۸- دو دقیقه استراحت
۹- خط زنی در شرایط حواس پرتی: آزمودنی باز هم با فرمان آزماینده از نقطه‌ای که توقف کرده است شروع می‌کند و کلیه علایمی را که به سه علامت بالای صفحه شباهت دارند به مدت سه دقیقه خط می‌زند. این بارآزمودنی، از طرف آزماینده، که اشعار طنزآمیزی را با صدای بلند دکلمه می‌کند، مورد مزاحمت قرار می‌گیرد. (البته: آزماینده، بنا به سلیقه خود، می‌تواند متن‌های طنزآمیز یک مجله فکاهی را انتخاب کند و آن‌ها را برای آزمودنی بخواند).
۱۰- دو دقیقه استراحت
۱۱- خط زنی در شرایط عادی (مثل مراحل ۳ و ۷)
۱۲- دو دقیقه استراحت
۱۳- شمارش ذهنی اعداد: آزماینده به آزمودنی می‌گوید که کار خط زنی تمام شده است. تنها یک مرحله از آزمایش باقی‌مانده است و آن شمارش ذهنی اعداد است. بدین ترتیب که من برای شما عددی انتخاب می‌کنم و شما باید، بدون آنکه کار دیگری انجام دهید، از آن شروع کنید و در ذهن خود سه به سه بشمارید. وقتی پایان کاررا اعلام کردم، آخرین عددی را که به آن رسیده‌اید در حاشیه کاغذ می‌نویسید.
عددی که آزماینده انتخاب می‌کند باز هم بین ۲۰ تا ۳۰ قرار دارد و متفاوت از عددی است که در مرحله ۵ (خط زنی در شرایط کار مضاعف) انتخاب شده بود. این مرحله نیز مثل سایر مراحل سه دقیقه طول می‌کشد و نتیجه آن (آخرین عدد) با نتیجه مرحله ۵ (اخرین عدد) مقایسه می‌شود. این مقایسه، اثر خط زدن علایم بر شمارش اعداد را نشان می‌دهد. مقایسه دو عدد ثابت می‌کند که کار مضاعف بازده را پایین می‌آورد.
تحليل نتایج
کارایی آزمودنی را در هر یک از مراحل ۳، ۵، ۷، ۹، ۱۱ به دست می‌آورند. برای این کار جدولی مثل جدول ۱ ترسیم و در آن برای هر یک از شرایط آزمایش، موارد زیر را درج می کنند:
الف) تعداد علایم درست خط خورده؛
ب) تعداد علایم غلط خط خورده؛
ج) تعداد علایم فراموش شده؛
د) کارآیی كل آزمودنی در هر مرحله.
برای به دست آوردن کارایی کل آزمودنی در هر مرحله، به هر یک از علایم درست خط خورده یک نمره مثبت می‌دهند. برای هر یک از علایم غلط خورده و فراموش شده نیم نمره منفی در نظر می‌گیرند. جمع جبری نمرات مثبت و منفی، کارایی کل آزمودنی را تشکیل می‌دهد.
جدول۱- نتایج آزمودنی در هر یک از شرایط کار
| مراحل و شرایط کار | تعداد علایم درست خط خورده | تعداد علایم غلط خط خورده | تعداد علایم فراموش شده | کارایی کل |
|---|---|---|---|---|
| خط زنی در شرایط عادی | ||||
| خط زنی در شرایط کار مضاعف | ||||
| خط زنی در شرایط حواس پرتی | ||||
| خط زنی در شرایط عادی |
مراحل کار، یعنی مراحل ۳، ۵، ۷، ۹ و ۱۱ را روی محور Xها و کارآیی کل آزمودنی را روی محورها منتقل می‌کنند. از به هم پیوستن کارآیی آزمودنی در مراحل مختلف نمودار نتایج به دست می‌آید. این نمودار به راحتی می‌تواند اثر کار مضاعف و حواس پرتی بر کارآیی آزمودنی را نشان دهد.
روی نمودار، کارآیی آزمودنی در شرایط ۳، ۷ و ۱۱ (کارآیی در شرایط عادی) را به یکدیگر وصل می‌کنند. این نمودار می‌تواند اثرخستگی، اثر تمرین یا نوسانات ساده را نشان دهد. همچنین از روی این نمودار می‌توان کارآیی احتمالی آزمودنی در شرایط کار مضاعف و حواس پرتی را تخمین زد. بدین معنا که اگر آزمودنی کار مضاعف انجام نمیداد یا حواسش پرت نمی‌شد، کارآیی کل او احتمالا چقدر می‌شد.
واقعیت این است که کار مضاعف همیشه کارآیی را پایین می‌آورد. این آزمایش ثابت می‌کند که هیچ‌کس نمی‌تواند در کار را با هم انجام دهد و درست همان بازده را به دست آورد که اگر یکی از آن‌ها را به تنهایی انجام می‌داد به دست می‌آورد. بنابراین، کسانی که ادعا می‌کنند می‌توانند. دو یا چند کار را با هم و با کیفیت و کمیت بسیار بالا انجام دهند دور از واقعیت حرف می‌زنند. کلًا، انسان نمی‌تواند، در آن واحد، دوادراک داشته باشد.
ما در مورد اثر حواس‌پرتی بر کارآیی، تجربه نشان می‌دهد، که حواس‌پرتی گذرا می‌تواند. کارآیی برخی آزمودنی‌ها را موقتاً افزایش دهد. بدین صورت که فرد را از خمودی، بی‌تفاوتی و بی‌حالی خلاص می‌کند. وانرژی‌های ذخیره را به حرکت در می‌آورد درمورد این آزمودنی‌ها حواس‌پرتی گذرا احتمالاً همان نقشی دارد که هیجان‌های خشم و ترس دارند. همه تجربه کرده‌ایم که به هنگام عصبانی شدن یا ترسیدن نیروی بیشتری پیدا می‌کنیم، تندترمی‌دویم، محکمتر مشت می‌زنیم و...
مقایسه کارآیی آزمودنی در شرایط کار مضاعف با کارآیی او در شرایط عادی نشان می‌دهد که شمارش اعداد موجب می‌شود که آزمودنی نتواند با سرعت و با دقت عادی علایم را خط بزند. همچنین مقایسه آخرین عدد ذهنی شمارش شده در مرحله ۵ با آخرین عدد شمارش شده در مرحله ۱۳ ثابت می‌کند که خط زدن علایم مانع از این می‌شود که آزمودنی بتواند اعداد را با سرعت و با دقت شرایط عادی بشمارد.
گاهی اتفاق می‌افتد که برخی آزمودنی‌ها، در شرایط کار مضاعف به اندازه شرایط عادی یا حتی بهتر از آن کارآیی نشان می‌دهند. این‌ها معمولاً کسانی هستند که کارمضاعف (شمارش ذهنی اعداد را ندیده می‌گیرد) به عبارت دیگر، این افراد، اعداد را نمی‌شمارند اما در آخرکار عددی به آزماینده می‌گویند (که در واقع تقلب می‌کنند).
نتیجه هر فرد باید با همکاری خود او تفسیر شود. بدین ترتیب که آیا با چه روحیه‌ای آزمایش را پشت سر گذاشته است، درموقعیت‌های عادی زندگی، که شبیه موقعیت آزمایش است، چگونه عمل می‌کند و...
آزمون خط زنی تولوز – پیرون